পাতা:বিশ্বকোষ তৃতীয় খণ্ড.djvu/৬৩

कणलौ - ਾਜ - - छाइएक रुशदी काङ् । ("ङ्क°५उ बि७न्हो । कैौमाश्वस्वरुण: भ्रूज-श्रीशूिढेषः । fश्isitण1।। ८श्म ० । ७१ । ) रकलईrछांय (शृ१) कनर्वाश छुॉवः, ७७९ । • फू९जिउ उांव । २ अ#ौड डांग । कलल (५९) कन-बूवांनिचां९ कशक । • रूणांशांह ।। २ कांकूरण णष्ठी । ७ फ़िशिक, छिभि ।। 8 लिंबूणशांझ् । .कझलक (५९) কদল-স্বার্থে-কন। কলাগাছ। कलल ( ब्लौ ) रुगण-छैथ् ।। ४ फ्रांकू८ण । २ कज्जजैौ*ांइ ।। ७ ডিস্বিকৰ্ণ । ৪ শিমুলগাছ। (रूलण1 डिधिकांग्रांश भात्राणैौ छूझरश् २भिs । cभनिनैौ , ) कलठ्ठी [न्] (श्रृं१) लगत्ला २छोखि, कलण हेनि । कणाशाइ । कलली ( शैौ ) कनण-cशोब्रांनिपां९ डौश (बिन्tशोब्रांनिङा"5 । ওবধিবিশেব, কল । উষ্ণকটিবন্ধ প্রদেশের একপ্রকার মিষ্ট ফল । বাঙ্গালা দেশে ইহাকে চলিত কথায় "কলা" বলে । ইহার সংস্কৃত ञांभ कलशैौ । ग१छू८ङ देशग्न चमान्न & रुळ क७णि नांभ चञांtझ्-तांब्र°दून, ब्रछ, cमांक, अ१७भ९क्षण, कमण, कtछैन, ঘারণবুব, বারবুব, সুফল, হুকুমার, সঙ্কৎফলা, গুচ্ছফল, হস্তিবিম্বাণী, গুচ্ছদস্তিক, নিঃসরি, রাজেক্ট, বালকপ্রিয়, উরুস্তম্ভ1, ভামুফল, বনলক্ষ্মী, কদলক, মোচক, রোচক, লোচক, বায়ণবল্লভ, চৰ্ম্মৱতী। এই সকল নামের সার্থকতা আছে, যথাস্থানে তাহ বিবৃত হুইবে । ভারতবর্ষই কদলীর জাদি বাসস্থান, এজন্ত এদেশে ইহ मांनॉरिश कराई तावरुङ श्ब्र थांरक । हे शंग्नि छूणा जागशकौब्र कण आँच्न दिउँौग्न नाहे । हेझ अछाs भएनक । त९न्त्झन्न नकण कांtलहे हे शंग्र कण अटका, ठtत औौद्यकांtणहै जशिक छे९°ग्न झग्न जांग्न भै नमtग्रग्न झण श्रशिकङग्न ८कांभण, भधूब taष९ चाशु श्घ्र । कन्नौन्न फेडिन् ऊरु -द्देशग्न श्राइएक ऊंडिन्डफूबिष्नग्न cफांमगकt७ दूभtथौब्र मtथा शृणना क८ब्रन । बांहाँग्न कां८७ अर्थीं९ ख'फ़िरङ रुाईछांश अझ थt८क ऊांशष्कहे ¢कtभण को७ शप्ण । बाख्राविक कलनौं शुष्क्रन्न ८कोनक्र• को७ माहे । বাহু কাও বলিয়া ধরিয়া লওয়া হয়, তাহ বাস্তৰিক পাতার শেৰ ভাগ অর্থাৎ কাওকোষ, বাহাকে বাঙ্গালীয় কলার খোলা, ৰাসনা বা বাৰুল বলে তাহার সমষ্টিমাত্র। কলাগাছের পিও*n ( fr ) (roots, stalks) wtts, de forsin gɛtse uरकवांरब्र भांठ1 वांश्मि इब्र । नि७मूणञ्च कि मषाश्ण इहेष्ठ *यकाँछ जब्रण cशाणांकtब्र cवंछद4 मच्छां (Pitl) st#, ऐहाँब्रहे छफूर्षिक उद्दछ उtब्र की७एकांरचणि छांक श्रृंछिद्र कांt७ब्र AŃo [ وني ] ? कझर्लंौ छांग्र श्रांकांग्न थांब्रथ क८ब्र, taहे अछ हैशt८क cकाभण कt७ वtण । कांटल भै मच्छ शृणवr७ श्रृंब्रिनऊ शश्च । थषन मूछन " गाच् बाहित्र श्, उषन रेश ७rरूबारबरे यून रहेrङ जप्त्र ५ीय६ मर्थछांग्न *ांच नेिब्रां ४फ़ांहेब्र गग्न छ७ांकीरङ्ग फैलैिtङ थाररू, c*८व गजकच नेिब्रा शांहिटब्र शृङ्गिब्रां *ांछl झांफ़िाठ थtरक । देहांद्र श्रजाश्नं जठाख ३िछ्छ इहेब्रा थाटक । ५रु ७कछैौ भाऊा ० । v क्रूझे और्ष ७ ९ इ? विख्ड श्ब्र । हेशंद्र भीठांग्र “भषान्छ‘का” इहेरठ भांडाँग्न थांब्र १र्षाख णचा ভাবে সমদূরে সরল শিরা আছে । এই সকল শিয়ার মধ্যে अभ्रंशं गांडाँग्न भएछ छ*xनग्न छांग्र एक लिब्रांबिमाॉन माझे, शठग्नां५ ७क थरंशषांज्रांग शांशिष्णहे देश फ़िब्रिब्र बाग्न । कशांशंftछ्न्न *बङ१, दूरडडांश्रृं, कां७८कांथ नभखहे अ१७दिभिहे । कणांशांtछ्ग्न मजब वांशद्दक शांक्रांगां★ cथांज्र वtण, ऊाह अङि cरुtभल । देश cकरुण कङकथणि *ांकांन পাকান সাধার শিয়ার সমষ্টিমাত্র। মজ্জা ওই বৃদ্ধিপ্রাপ্ত झहेद्यां शू→ामt७ *ञ्चिशङ इहेब्र शां८क । हे शांञ्च शू→८ रू বাঙ্গালীর মোচী বলে । মোচা হুইবার পূৰ্ব্বে ইঙ্গয় স্কন্ধদেশ झरेंtऊ ७कथांनि *चमनिशलक” निं#ष्ठ इग्न । तांत्रीजांग्न ठांझांtरु পাতমোচা বলে। পাতমোচার অভ্যস্তরেই মেচি থাকে । মোচ পুষ্ট হইলে এই পাতমোচা তলার দিকে কাটিয়া যায়, আর মোচ মিমমুখে ঝুলিয়া পড়ে। নারিকেল, তাল, শুপারি, খর্জুর প্রভৃতি গাছেরও পাতমোচ হয় । পাতমৌচাকে চলিত বাঙ্গালায় “বেলদো" বলে। cभांक कणांशttझग्न छक इहे८ठ छैकंभूषौ इऍग्र1 निर्गठ झब्र, cशष्य पाठकफै। यफ़ श्रण निम्नभूथैौ श्हेब्र शरफ़ । • हेझ1 দেখিতে কোণাকার, লম্বে প্রায় ১ ফুট ও মধ্যস্থলের বেড় প্রায় ৬ ইঞ্চি হয় । একটি মোচার অনেকগুলি বিভাগ থাকে, প্রতি বিভাগে জুই লfর পুষ্পমুকুল এক একখানি বেগুণে চৰ্ম্মবৎ পৌম্পিক পত্রাবর্তে আস্তুত পাকে । প্রত্যেক সারে ৯টি বা ১৯টি পুষ্প থাকে। প্রত্যেক পুম্পেই ফল হয়। এই পুপগুলির মধ্যে পুংপুষ্পগুলি ( Male-flowers ) নিয়ের শ্রেণীতে, স্ত্রীপুষ্প বা উভলিঙ্গ পুষ্পগুলি ( Female or Herma-phrodite flowers) solo core stro প্রত্যেক ভাগের ফুলগুলি যেমন যেমন খাড়িতে থাকে, अशनि ठांश८मग्न ऊांशग्नरु ८°ोच्छिक श्रृंकांद6श्वानि भनिग्रt शाँहेरळ षांtक । cश्रृंtफ़ांब्र निकू इहेtङ गूच्नं७णि कtण পরিণত হইতে থাকে । ৰাজালায় এই পৌম্পিক পত্রীবর্তগুলিকে চলিত কথায় মোচায় খোলা বলে, প্রত্যেক cभांsां★ * ए६८ड १४ थांक कण ' षtब्र । ५क ५क पंक्रिक