পাতা:বিশ্বকোষ দশম খণ্ড.djvu/৬২৩

अं६ङ्गतंख्र [ ৬১৯ ] *क्ष्ञाँजडणक पकन हरैr७ धूडिलांछ कञ्चिदांब्र etी ठेशांद्र श्राप्इ ॥ ४भ कांप्रयत्नांदाका गररु७ कब्रिव्र cनयममिब्रांछिशंगन, यांङ:शव ७ <यनेिथॉष्ठभूर्कक छभवषांज्ञांधन, २ग्न उग्रंदमांब्रांषनांब जछ शूर्णछब्रन ● शूनांअणि७थकांन, ०ब्र छत्ररु९rमय, 8र्ष डांभवठञांज **न, अंद१७ अनन, *म गझा, भूछ, शांन ७ वांद्रमा ५षः ভগবানের উপর সম্পূর্ণ চিত্তাপণ। এইরূপ ক্রিয়াযোগ ও छनिष्यांत्र बांब्र बांग्लश्रमवलांछ इब्र dद१ ॐांशङ्ग गांब्रिशाणांtछब्र সহিত ভক্ত পরমৈশ্বৰ্ধ সহ নিৰ্ব্বাণ মুক্তিলাভ করেন। नोब्रीव्र •रूब्राप्ख-४ बाँझ, २ ४न्तरु, ७ cकोझब्रि, s शांत्रिॐ, * कांत्रिण, ७ cत्रोऊऔङ्ग ७ १ नांब्रगैौद्र आहे नशंबिश পঞ্চরাত্রের উল্লেখ আছে। अकरेरबर्डगूब्राcनग्न मtङ-**ब्रांज * शानि, • वांनिई, ২ নারীর, ৩ কাপিল, ৪ গৌতমীর ও ৫ সনৎকুমারীর পঞ্চরাত্ৰ । ( उक्ररैव' छग्रथ* २७२ जः ।) ब्रोमांश्छन्न डीठांएषा नॉफ्ठসংহিতা, পোঙ্করসংহিতা ও পয়মসংস্থিত। এই তিনখানি পঞ্চ রাজ-শাস্ত্রের প্রমাণ পাওয়া যায়। জানলাগিরির শঙ্কল্পবিজয়ে পঞ্চরাত্রাগমদীক্ষিত মাধবের উক্তি এবং পঞ্চমাত্রাগম নামে স্বতন্ত্র গ্রন্থ পাওয়া যায়। পঞ্চরাত্রমতাৰলম্বী বৈষ্ণবগণ গীত, ভাগবত, শাগুিল্যসূত্র এবং উপরোক্ত গ্রন্থসমূহ আপনাদের ধর্মগ্রন্থ বলিয়া মনে করেন। এতদ্ভিন্ন হয়শীর্ষ, পৃথু, ধ্রুব প্রকৃতি কএকখানি পঞ্চরাত্র নষিধের গ্রন্থ পাওয়া যায় । হয়শীর্ষের মতে পঞ্চরাত্র ২৫ খানি । যখ—১ হয়শীর্ষ, २ ६जएनांकाएगांश्म, ७ tबङद, 8 cशोकग्न, ८ मांब्रर्नेौग्न, ৬ প্রলো, ৭ গাৰ্গ, ৮ গালব, ৯ ঐ প্রশ্ন (লক্ষ্মী), ১০ শাণ্ডিল্য, ১১ ঈশ্বরসংহিতা, ১২ সাত্বত, ১৩ বশিষ্ট, ১৪ শৌনক, ১৫ নারায়ণীয়, ১৬ জ্ঞান, ১৭ শ্বায়স্তুব, ১৮ কাপিল, ১৯ গারুড়, २• श्राप्जा, २० नॉब्रनिश्, २२ यांनन, २० अझ", २8 cशै४ांग्रन, २८ दिशंदि । * এই ২৫ খনি পঞ্চরাত্র ব্যতীত শিৰোক্ত ও বিষ্ণুপ্রোক্ত (১) “ব্যস্তানি মুনিভির্লোকে পঞ্চবিংশতিসংখ্যয়। জদাং সমস্তুতন্ত্রাণাং হঃণীৰ্ষং প্রকীর্ষিতম্। ত্ৰৈলোকামোহনং তত্ত্বং বৈভবং পেীঙ্করং তথা । मांबऔब्र६ छष ठवृ१ यशोभ१भां★fत्रालयम् ? a) প্রশ্নং শাঞ্জিলস্তম্ভ্রং তত্নমীশ্বরসংহিত । श्राश्ढ: मूङ्कि्षझङ्ग: नििt tभोबहिः ठक्ष! ॥ नी्रश्निवनिशश्वघ्छ एठज्ा: श्लfनश्च श्ब*म् । ৰায়ভূত্ব কপিলঞ্চ বিহগেলঃ তথ্যপরম্ ॥ चttजब्र६ नॉब्रनि६इथा१ जांनन्नाथः फशंक्रतम् । ८षोश्शष१ ७१ एलङ्गं खु: ििश्tविखशिखम् ॥“ (ए॥*ंङ्गव। १ १*) डांगरुङ, *प्रभूमां५, वॉब्लाङ्गूब्रां५, णांबांछनशश्छिt, दागिनशशिङ१. ७ *ब्रमणशश्ऊि ७हे सजिस छां★रुडक्रिभंब्र तांश वलिहां शैर्द्धिङ श्रैष्ांश् ॥“ . खे°रब्रांख २४ वीनि **ङ्गांtबग्न थाशा ॐ बी लीगशश्डि ( e०४० cब्लांक), खांमांभूङजtब्र ( »8é० cश्लांक), *ङ्गमनश्ङि दां नद्रबाश्रम (s२९०० caांक), cशोकङ्गनरश्छि (४e**), পল্পসংহিতা ( ৯••• ) এবং ব্ৰহ্মসংহিত ( se• • ) এই ছয়খালি নায়দীর পঞ্চরাত্ৰেয় অস্তুর্থত বলিয়াও কথিত । ও পঞ্চরাত্রিক (পূ) পঞ্চরাত্ৰমুপাসনালাধমত্তাহব্যস্ত ঠন। বিষ্ণু। ( छांब्रउ श्रांखि*र्फ s१ अ१ ) श्रृंक्षद्रांभिक (५९) नंग ब्रांशरत्र बज कथ् । जैौणादङ्काङ *$द्रांलिङ्ग अधिकांब्राङtन ग्रंभिटtऊन ।। ७ई अंगेिएङ ebौ ब्रॉनि हहेष्व । পঞ্চরোহিণী, বাতজ, পিত্তজ, কফ, ত্রিদোষঙ্গ ও রকজ রোগ। পঞ্চলক্ষণ ( ) সৰ্গাদীনি পঞ্চৰিধানি লক্ষণানি যন্ত্র। ১ পুরাণ, পুরাপের &ট লক্ষণ এই জs পুরাণকে পঞ্চলক্ষণ কহে । “সৰ্ব্বশ প্রতিসর্গশ্চ বংশে মাস্বস্তুরাণি চ | বংশামুচরিতঞ্চৈব পুরাণং পঞ্চলক্ষণম্।।” ( ভারত) সর্গ, প্রতিসর্গ, বংশ, মন্থন্তর ও বংশামুচরিত এই পঞ্চ পুরাণ লক্ষণ । ( পুরাণ দেখ। ] পঞ্চানাং লক্ষণীনাং সমাহার, ততো উীপ্ত। ২ অম্বুমানচিন্তামগুক্তিব্যাপ্তিলক্ষণপঞ্চয়, ব্যাপ্তির এট লক্ষণ অর্থাৎ বাপ্তিপঞ্চক । পঞ্চলবণ ( ) পঞ্চানাং লবণানাং সমাহারঃ বা পঞ্চগুণিতং লবণং । পঞ্চৰিধ লবণ যথা—কাচ ( করকচ্ ), সৈন্ধৰ, সামুত্র, ৰিটু ও সৌৰচল এই পঞ্চবিধ লবণ। ( রাজনি" বা ২২) *ब्रिडांबांधऔ*शष्ठ cगोदफ्रण, tगकरु, विड़*, 8डिन् ७ जांभूण এই পঞ্চলৰণ । ( পরিভাষাপ্র” ও অঃ ) ইহার গুণ মধুর, বিজুলঙ্কং, সিদ্ধ, বলাপহু, বীর্যকর, फेरु, शै”म, ठीङ्ग, कक् ७ পিত্ত্ববৰ্দ্ধক । ( শাঙ্গধর ) পঞ্চলাঙ্গলক ( ক্লী) মুক্তাণিবিভূষিতদশবৃহযুক্তানি সারদারুনিৰ্ম্মিতানি পঞ্চলঙ্গিলকানি বক্ষিনৃ। মহাদানভেদ । মৎস্যপুরাণে এই দানের বিষয় এইরূপ লিখিত আছে— (२) *श्ठश्वः खlश्वखरेहं भित्रिीख१ ििष्ठशिलम् । अtग्रांढर१ नूब्रां★दि बांब्रांश्t छ एष *ब्रम् ॥ दे८ज छ|★वद्धांबांस् छष नtभांकृग:हिक्कां । वारिणांढ़ ग:हि छ tछष उ१! *ब्रमनःशिठt ॥ वनछ९ जूबिलिर्गाँठt arव्षषथिड: रि ठ५ ॥” ( रशनैर्षग' ) (*) Dr. B. G. Bhandarkar's Beport of the Sanskrit Msz.