পাতা:শিশু-ভারতী - ষষ্ঠ খণ্ড.djvu/৮৫

এই পাতাটির মুদ্রণ সংশোধন করা প্রয়োজন।

ছাপাখানাৰ কথা শ"ষক প্রবন্ধে চাপার অক্ষৰেব আবিস্কার ও মদ্রায়ন্ত্ৰেৰ কথা পম্বেই বলা श्प्लेग्राप्श्। गद्दीननाएाद प्रभङ्ग द কাঠেব ছাপাকর ও সীসাৰ অক্ষর ব্যবহৃত ইত, আধনিক ছাপাকল ও অক্ষৰেৰ সঙ্গে তাহাব অনেক প্রভেদ। তখনকার দিনেৰ ছাপাও অনেক কষ্টসাধ্য ও সমযসাপেক্ষ ছিন্ন। চাপাৰ কাগজ, কাল প্রভৃতি সরঞ্জামেৰও উন্নতি সে সমযে বিশেষ কিছুই হয় নাই। কিন্তু এতপ্রকার মৰ্ম্মবধা সত্ত্বেও গনেৰাগেৰ ছাপা বাইবেন ও অন্যান্য পতক নাপাৰ পাৰিপাট হিসাবে বেশ হাই বষ্টয়াছিল। আজও গাটেনবাগেৰ চাপা দঢ়াবটি বই দেখিতে পাওয়া हा । ইহাৰ পৰ প্ৰায় ১০০ ৰংম্বৰ অতীত হইয়াছে এবং এই সমযেব মধ্যে ছাপাবও যথেষ্ট উন্নতি হইয়াছে। অক্ষর ঢালাইএক জনা প্রথমে কোনও কল আবিষ্কৃত হয় নাই। ছাঁচৰ মধ্যে গলিত ধাতু হাতাৰ সাহায্যে ঢালিয়া এক একটি অক্ষর ঢালাই কৰিতে হইত এবং প্রত্যেকটি অক্ষবকে ঘষিযা পবিলাৰ কৰিতে হইত। ধাতু পাইবাৰ উপাং পাত্ৰেৰ অভাবে কন্ন সময় অক্ষবেৰ পান (temper) ঠিক থাকিত না-কখনও নবম হইযা যাইত, কখনও ১ংগৰ হইত। এইভাবে অক্ষৰ ঢালাই করা কত সময় পৰিশ্রম ও লায়সাপেক্ষ ছিল, তাহা সহজেই অনমান বলা যায়। ক্ৰমে অক্ষর ঢালাইএৰ কল আবিকত হইল, ধাতু গন্নাইবাৰ উপযৰ ৰাৱস্থা হইল, সীসাৰ সহিত তামা, storfa (antimony), saxoto (bismuth) of: ধাতু মিশাইয়া অন্ধবকে বহুকান খায" কৰাৰ ব্যবস্থা হইল। প্রথমে ইম্পাতের উপর হাতে মল অস্থৰটি কাটিয়া তাম্বা शहेरठ ठायाद sौ शक्टूठ कदा হইত। বিভিন্ন প্ৰকাবের এবং বিভিন্ন আকাবেৰ প্ৰত্যেকটি অক্ষৰ এক একটি কৰিয়া হাতে কাটিতে হইত। আধুনিক প্রণালীতে প্রত্যেক প্ৰকাৰেৰ অক্ষত্রের বড় আকাবেৰ এক একটি অমৰ কাটিয়া, কলেৰ সাহায্যে তাহা হইতে ইচ্ছামত ছোট মল অক্ষর অল্প সময়ে এবং অল্প আয়াসে খোদাই কলা হয । কাঠের দ্বাপা-করেব আবিষ্কাবের অপ কযেক বৎসর পটে লোহাৰ কন্ন প্রস্তুত হইল। এই শ্রেণীর কন (Haud-press না হাত কর) স্লাজও আমাদের দেশে দেখিতে পাওযা যায়। ইহাবা ঢ়িলে" (Col৷hlan) এল এলবিয়ন' (AJulon) নামে পরিচিত। দই তিন শত বৎসর আগে এই শ্ৰেণীৰ কন্ন ব্যবহৃত হইৰাৰ পৰ কুনিগ নামে এক জাৰ্মাণ সাহেব ৰাপচালিত ছাপা কল আবিষ্কার কবেন। কাঠেৰ এলং লোহাব হাত-কলে Du BBD DBB BBB BBB Tu BBB BBB হাতে কৰিতে হইত। এই শ্ৰেণীৰ বাপচালিত কলে ইকার সাহায্যে বই, সংবাদপত্র, বড় বড় বিজ্ঞাপন, মলাতালিকা প্রভৃতি বড় বড় কাগজে ছাপা জিনিষ ধব দ্রত ছাপাও সম্প্রবলব।

  • মে এই শ্ৰেণীৰ কলেৰ আনও উন্নতি হইল। ছাপা

কাগও আপনা হইতে কলেৰ সাহায্যে উঠাইযা যথাস্থানে বাগা ও কান্ন ভারবপে পেষাই কবাৰ ব্যবশ্বা হইল এবং কন্ন আবও দ্রুত চান্নাইৰাব ব্যবস্থা কবা হইল। আধনিক কলে কাগজ লাগানও কলেৰ সাহায্যে হইয়া থাকে এবং ছাপাও দুত (ঘণ্টায় ২ ৩ হাজাৰ বা ততোধিক) হয়। 'भानमनाकात्र नजिक' न ८ोकtछ